1.1. Kraliyet Soyu: Rosa Cinsine Giriş
Gül, Rosa cinsi altında toplanan, dünya genelinde 150'den fazla türe sahip olan bitkilerin genel adıdır. Ancak, bu zengin çeşitliliğe rağmen, sadece çok az sayıda tür, yüksek kaliteli uçucu yağ üretimi için gerekli olan yoğun ve karakteristik kokuya sahiptir. Kokulu gül türleri arasında en önemlileri Rosa damascena (Şam Gülü), R. centifolia (Yüz Yapraklı Gül), R. gallica (Fransız Gülü), R. alba (Beyaz Gül) ve R. moschata (Misk Gülü) olarak öne çıkar. Bu türler, botanik ve aromaterapi dünyasında kendilerine has profilleriyle tanınır ve bu raporun temelini oluşturur.[1]
1.2. Şam Gülü (Rosa damascena Mill.) Profili
Dünya çapında uçucu yağ üretiminde hem ekonomik hem de terapötik açıdan en değerli tür, Türkiye'de "Isparta Gülü" veya "Pembe Yağ Gülü" olarak bilinen Rosa damascena'dır. Bu gülün üstünlüğü, sadece kokusundan değil, aynı zamanda genetik mirasından da kaynaklanmaktadır.[2]
Rosa damascena, Türkiye florasında doğal olarak yetişen iki gül türü olan Rosa gallica (Gallik Gülü) ve Rosa phoenicia'nın (Fenike Gülü) doğal bir melezi olarak kabul edilir. Bu melez köken, ona eşsiz ve karmaşık bir aromatik profil kazandırmıştır. Morfolojik olarak, R. damascena, 1 ila 2 metre yüksekliğe ulaşabilen, çok yıllık, çalı formunda bir bitkidir. Yaprakları tek teleksi (imparipinnate) yapıda olup, ekonomik ömrü yaklaşık 25 yıldır.[3]
1.3. Teruarın Önemi: Isparta ve Gül Vadisi
Gül yağının kalitesini belirleyen tek faktör bitkinin genetiği değildir; coğrafya, iklim ve toprak bileşimini ifade eden "teruar" kavramı da en az onun kadar kritiktir. Gül yağının üstün kalitesi, belirli bir bitkinin doğru yerde yetiştirilmesiyle elde edilen sinerjik bir ilişkinin sonucudur. Bu durum, teruarın yüksek değerli bir doğal ürün üzerindeki etkisinin klasik bir örneğidir. Dünya'da bu sinerjinin en iyi gözlemlendiği iki ana bölge bulunmaktadır: Türkiye'de Isparta ve Bulgaristan'da Kazanlık şehri çevresindeki "Gül Vadisi".[4]
Isparta'nın 1035 metrelik rakımı gibi spesifik çevresel koşullar, dünyanın en kaliteli güllerinin yetişmesi için ideal bir ortam yaratır.[5] Benzer şekilde, Bulgaristan'daki Gül Vadisi'nin de kendine has iklimi ve toprak yapısı, burada yetişen güllere benzersiz bir nitelik kazandırmıştır. Bu bölgenin kalitesi o kadar tescillenmiştir ki, 2014 yılından bu yana Avrupa Komisyonu tarafından Korunmuş Coğrafi İşaret (PGI) statüsüne sahiptir.[6] Bu durum, gül yağının sadece bir bitki ürünü değil, aynı zamanda kökeniyle ayrılmaz bir bütün olan özel bir tarım ürünü olduğunu kanıtlamaktadır.
1.4. Diğer Anahtar Türler: Rosa centifolia
Rosa damascena'nın yanı sıra, "Yüz Yapraklı Gül" veya "Mayıs Gülü" olarak da bilinen Rosa centifolia da parfüm endüstrisi için önemli bir türdür. Başlıca Fas, Fransa ve Mısır gibi ülkelerde yetiştirilen bu gül, özellikle gül konkreti ve absolüsü üretiminde kullanılır. Aroması daha hafif ve tatlımsı olup, parfüm formülasyonlarında farklı bir katman yaratmak için tercih edilir.[7]